Zapraszamy na referat dra Mateusza M. P. Kłagisza pt. Lajkonik - Chodzenie z kobyłką - Aspakbozi - Asb-e čubi. Zaproszenie do dyskusji o możliwościach i ograniczeniach w badaniach komparatystycznych.
W nowym roku 2022 Zakład Iranistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego serdecznie zaprasza do udziału w seminariach iranistycznych, które dotąd miały formułę zamkniętą.
Poniżej zamieszczamy wprowadzenie do tematu przedstawione przez autora oraz link do spotkania:
Dwutomowe opus magnum Michaiła S. Andiejewa Tadżiki doliny Chuf (1953-1958) nawet dziś może być źródłem rozlicznych inspiracji. Wertując latem zeszłego roku tom pierwszy, natrafiłem przypadkiem na zdjęcie mężczyzny przebranego w strój konia. Zdjęcie opatrzono podpisem: aspakbozaj - taniec loszadi, i krótkim komentarzem, że taniec przedstawia jeźdźca na galopującym koniu. Tancerz przebrany w strój konia przypomniał mi o krakowskim lajkoniku, dalsze zaś poszukiwania dostarczyły nowych materiałów w postaci rozlicznych etnograficznych opisów ludowego obrzędu bożonarodzeniowego, który nazywam roboczo Chodzeniem z kobyłką. Zaraz też pojawił się wątek irański w postaci tańca asb-e čubi. O ile genetyczne powiązania między lajkonikiem a zwierzęcymi maszkarami, które wędrują z kolędnikami od chałupy do chałupy na przełomie grudnia i stycznia, były już przedmiotem rozlicznych badań, o tle materiał tadżycki, a w jeszcze mniejszym stopniu irański, wciąż pozostaje praktycznie nieznany. Tym bardziej kusząca jest możliwość rozłożenia na czynniki pierwsze tańców aspakbozi i asb-e čubi połączona z ich komparatystyczną względem materiału słowiańskiego analizą w duchu fenomenologii religii Gerardusa van der Leeuwa czy Geo Widengrena. Wbrew pozorom takie poszukiwania irańsko-słowiańskich paralel nie jest nowością w polskiej iranistyce, jako że tego typu badaniami zajmuje się professor emerita Anna Krasnowolska, np.: The prophet Xezr-Eliās in Iranian Popular Beliefs, with some Slavic Parallels (1995), Iranian Ceremonial Songs of the Winter Cycle (2000), Žorž Dumezil va tatbiq-e ādāb-o rosum-e āmiyāne-ye aqvām-e irāni va eslāv (2015) czy Afsun-e deraxt-e mive dar Orupā-vo Irān (2016) czy profesor Kinga Paraskiewicz, np.: Paskuda i strzyga. Irańskie demony w świecie Słowian? (2006) czy Józefa Reczka „Najstarsze słowiańsko-irańskie stosunki językowe” jako źródło inspiracji (2009). Także i mnie przydarzyło się iść tą ścieżką, przygotowując wystąpienie The Omar-košân Festival and some Polish Parallel Observances (2017; wciąż zbieram nowe dane), czy pisząc tekst Bābā-ye dehqān in Central Asian Ethnography, and the Literary and Iconographic Motif of the Ploughman with Two Oxen in Sasanian Times (w druku). W miarę jednak upływu czasu zaczęły pojawiać się u mnie różnej maści wątpliwości związane z możliwościami, a przede wszystkim z ograniczeniami (i sensem) wynikającymi z poszukiwania paralelnych zjawisk w dwóch różnych i odległych geograficznie kulturach. W ramach planowanego spotkania chciałbym zatem przedstawić wspólne i niewspólne cechy czterech wymienionych przejawów kultury ludowej, inicjując dyskusję o zagrożeniach związanych z parelelomanią (παραλελλομανία), na którą niewątpliwie cierpię.
Zapraszamy do spotkania na platformie MS TEAMS.
